NAUSICAÄ: inspiratie voor een betere wereld

Het is één van mijn favoriete Miyazaki films. En een waarvan ik altijd de naam verkeerd spel. Is het Nausica of Nausicäa? Geen van beide. Het is NAUSICAÄ OF THE VALLEY OF THE WIND. Het is zijn derde feature film, maar de eerste waarbij hij ook de originele maker is. Zijn talent en vaardigheden zijn in de film nog ongeslepen. En toch al meesterlijk. Ik keek de film voor de zoveelste keer en in dit blog duik ik in de interessante details.

“Veel van mijn films hebben sterke, vrouwelijke hoofdrollen – dappere, zelfvoorzienende meisjes die niet twee keer nadenken over het vechten voor waar ze met heel hun hart in geloven. Ze hebben een vriend nodig, of een supporter, maar nooit een redder. Elke vrouw is in staat om een held te zijn zoals elke man.”

Hayao Miyazaki

Dit is een beroemde quote van Hayao Miyazaki en er bestaat geen enkel twijfel over dat deze denkwijze tot uiting komt in zijn films. Kijk maar naar de films van Studio Ghibli die door hem zijn geregisseerd en origineel zijn. De meeste hebben een sterke vrouwelijke hoofdrol. Princess Mononoke en Spirited Away bijvoorbeeld. Maar ook niet-originele films, zoals Howl’s Moving Castle, laten sterke meisjes zien die zeer in staat zijn om voor zichzelf op te komen. Dat is voor elk meisje en jonge vrouw zeer inspirerend.

Er is nog een film met zo’n sterke vrouwelijke hoofdrol. Dat is natuurlijk Nausicaä of the Valley of the Wind. Dit is misschien wel de belangrijkste film in Miyazaki’s imposante oeuvre en voor Studio Ghibli. Dat terwijl dit officieel niet eens een Ghibli film is.

Dit blog is de tweede in een serie, waarbij ik alle Studio Ghibli films opnieuw kijk en daar mijn kennis en mening over schrijf. Eerder schreef ik al over MY NEIGHBOR TOTORO.

De geboorte van Studio Ghibli

Toen Nausicaä of the Valley of the Wind op 11 maart 1984 uit kwam in Japan, bestond Studio Ghibli nog niet. De animatie werd geproduceerd door Topcraft. Deze studio werd opgericht in 1971 door oud-Toei Animation producer Toru Hara. Topcraft maakte onder andere animatie voor Rankin/Bass, de makers van The Hobbit (1977).

Hayao Miyazaki ging in 1971 ook weg bij Toei Animation en ging aan het werk voor de uitgeverij Tokuma Shoten. Na een aantal afgewezen ideeën voor films, vroeg de uitgeverij hem een manga serie te maken. Dat werd Nausicaä of the Valley of the Wind. De serie verscheen tussen 1982 en 1994 en werd een groot succes. De uitgeverij moedigde Miyazaki aan om er een film van te maken. Hij accepteerde dat onder de voorwaarde dat hij de film zou regisseren.

Isao Takahata werd betrokken bij het project als producer en Topcraft werd gekozen, omdat hij en Miyazaki het talent in de animatie studio goed kenden. Voor de soundtrack nam Takahata de minimalistische componist Joe Hisaishi aan. Oh, en een van de redacteurs van Animage was Toshio Suzuki, die later de producer bij Studio Ghibli zou worden. Zouden de heren toen al vermoeden dat deze vier namen een magische combinatie zijn?

NO CUTS!

De manier waarop men in Amerika vroeger om ging met anime is wel bekend. Een duidelijk voorbeeld hiervan is dat de nagesynchroniseerde versie uit 1985 zwaar bewerkt was. Veel belangrijke scenes waren uit de film gesneden, namen van personages werden gewijzigd en de reuzeninsecten Ohmu hadden ze veranderd. Die waren ineens puur kwaadaardig. Gelukkig heb ik ‘Warriors of the Wind’ nooit gezien.

Miyazaki was natuurlijk ontevreden hierover en houdt sindsdien een strenge regel aan dat zijn films niet bewerkt mogen worden voor internationale uitgaven. Dit heeft mogelijk ook geleid tot het beruchte verhaal waarbij Toshio Suzuki een authentieke katana naar Hollywood stuurde met een duidelijk briefje: NO cuts. Waarom? Er waren geruchten dat Harvey Weinstein wou proberen Princess Mononoke te bewerken.

Nausicaä in een wereld verwoest door menselijk handelen

De film speelt zich af in een wereld waar het ecosysteem is verwoest. 1000 jaar geleden vond de “Zeven dagen van brand” zich plaats, die tot deze verwoesting had geleid. Hierdoor is de mensheid op het randje van uitsterven en moet zij strijden tegen de grillige, gevaarlijke natuur die nu de realiteit is. Overal is overwoekerende schimmel die de lucht zo giftig maakt dat je alleen door maskers kunt ademen. Bovendien leven in dit ecosysteem nu reusachtige insecten. Brrr, niet mijn wereld.

Nausicaä is een prinses, dochter van de leider van de vreedzame nederzetting in de Windvallei. In deze vallei hebben de mensen leren samenleven met het ecosysteem. Tot nu toe met succes. Men heeft verschillende gereedschappen om de schimmel buiten de vallei te houden. Wind van zee zorgt ervoor dat de lucht en water gezond genoeg zijn om zonder maskers te kunnen ademen. Ondertussen zoekt Nausicaä naar een oplossing om het ecosysteem weer leefbaar te maken. Daarom gaat ze er met haar iconische zweefvliegtuig regelmatig op uit. Dankzij haar onderzoek weet ze bijvoorbeeld dat de insecten, alleen een bedreiging zijn als ze gestrest zijn door iets. Dat iets kan heel klein zijn. Eén geweerschot kan er al voor zorgen dat je moet vluchten voor je leven. Sterker nog: de insecten stoppen niet tot ze zelf dood neervallen, met een enorm spoor van vernieling achter zich.

De vrede in de Windvallei wordt bruut verstoord wanneer een vliegtuig neerstort. Het is een Tolmekiaans luchtschip, een rijk dat bekend staat gewelddadig te zijn. Aan boord van het schip zit een meisje. Het is de prinses van het koninkrijk Pejite, waar Tolmekia mee in oorlog is. Nausicaä probeert haar tevergeefs te redden. Voordat het meisje sterft, waarschuwt ze Nausicaä: vernietig de lading van het schip. Nausicaä krijgt echter de kans niet om iets te doen, wanneer meer luchtschepen van Tolmekia met geweld in de vallei landen. De arme bewoners van de Windvallei raken ongewild betrokken bij de angst en geweld van buitenstaanders.

Belofte voor latere meesterwerken

Ik heb het altijd een fascinerende film gevonden. Inmiddels heb deze al heel vaak opnieuw gekeken, en hij verveelt nooit. De thema’s zijn nog steeds super actueel. Neem het sterke sentiment tegen geweld en vóór de bescherming van het milieu. Het is ook een interessante film als je kijkt naar de ontwikkeling van Miyazaki als regisseur. Hier is zijn regiewerk nog ongepolijst, maar belooft grootsheid. Nou, die belofte is al lang waargemaakt.

‘Ongepolijst’ noem ik de film ook omdat de film de bron van het kwaad open en bloot voor de kijker neerlegt. Van de gewelddadige entree van Tolmekia in de Windvallei tot de reactie die Nausicaä krijgt van de Pejite bevolking wanneer ze hun prins in veiligheid brengt. Angst, onwetendheid en macht regeert. Dit zijn elementen die alle conflicten drijven en er is geen ruimte voor hypocrisie. De bevolking in de Windvallei dreigt ook overmand te worden door de angst. De enige die hun vreedzame en respectvolle houding weet te bewaren, is de heldin van de film. Dat vraagt heel veel wilskracht en moed.

Nausicaä of the Valley of the Wind vind ik een geweldige film. Inderdaad, het is een klassieker. Tijdloos, inspirerend en een belangrijke les. Ik vind dat je deze film niet mag overslaan als je jezelf een echte anime fan noemt.

TLTR

[wp-review]

Trailer